استان خراسان جنوبي با مركزيت بيرجند در شرق ايران واقع شده است. خراسان جنوبي شامل محدوده‌اي از خراسان بزرگ است كه در سال هاي گذشته به قهستان معروف بوده است. جمعيت شهرهاي استان خراسان جنوبي بر اساس سرشماري سال 1395 خورشيدي:[1]
شهرهاي مهم ايالت قهستان، تون ( فردوس امروزي) و قائن بوده‌اند. جالب است بدانيد؛ ماركوپولو نيز در سفرنامه خود، از اين منطقه با نام تونوكاين (تون و قاين) ياد كرده‌است. در زمان تأسيس اين استان شامل سه شهرستان بيرجند، نهبندان و سربيشه بود كه قاين در اواخر همان سال 83 به استان خراسان جنوبي الحاق گرديد. فردوس نيز بعدا الحاق شد، در سال 1387 بخش بشرويه شهرستان فردوس توانست ارتقاء پيدا كند و هشتمين شهرستان استان تأسيس شد. در سال 1391 و در روزهاي پاياني اين سال طبس از استان يزد جدا و به خراسان جنوبي پيوست و فرمانداري اين شهر نيز به فرمانداري ويژه و معاونت استانداري ارتقاء يافت. 
در ارديبهشت 1391 نهمين و دهمين شهرستانها تأسيس گشتند. بخش زير كوه قاين همراه با بخش زهان قاين و تبديل دهستان شاسكوه اين شهرستان به بخش با سه بخش به شهرستان زير كوه ارتقاء يافت و حاجي‌آباد زيركوه پس از حاجي‌آباد هرمزگان و حاجي‌آباد فارس (زرين دشت) سومين حاجي‌آباد كشور شد
بخش خوسف بيرجند هم پس از تبديل دهستان جلگه ماژان به بخش به شهرستان ارتقاء يافت و و با دو بخش مركزي و جلگه ماژان به جمع شهرستان‌هاي كشور پيوست. جاذبه هاي گردشگري استان خراسان جنوبي :
استان خراسان جنوبي، در مسير محورهاي ارتباطي استان‌هاي جنوبي ايران با مشهد قرار دارد. محور اصلي ارتباطي استان‌هاي يزد، اصفهان، فارس و بوشهر به مشهد، از طبس و فردوس مي‌گذرد (جاده 68 تا ديهوك و سپس ادامه مسير به سمت مشهد از طريق جاده 91.)
همچنين محور اصلي ارتباطي استان‌هاي كرمان و هرمزگان، از ديهوك و فردوس مي‌گذرد (جاده 91). محور ارتباطي استان سيستان و بلوچستان به مشهد نيز از شهرهاي نهبندان، سربيشه، بيرجند و قائن عبور مي‌كند (جاده 95). يكي از قديمي‌ترين جاذبه‌هاي گردشگري ثبت شده در استان خراسان جنوبي سنگ نگاره كال جنگال در 5 كيلومتري جنوب شهر خوسف و متعلق به دوره اشكاني است كه در بررسي‌هاي جديد 14 سنگ نگاره در نزديكي آن شناسايي شده‌است.
ديگر جاذبه‌هاي گردشگري استان عبارت اند از:
حرم مطهر برادر امام رضا عليه السلام حسين بن موسي الكاظم (ع) طبس، آرامگاه حكيم نزاري، ارگ كلاه فرنگي، بند دره، سنگ سوراخ فردوس، كوير پلوند، بند عمرشاه، منزل مستوفي (بشرويه)، قلعه تاريخي دختر (بشرويه)، عمارت اكبريه (ميراث جهاني يونسكو)، قلعه بيرجند، كنسولگري انگليس (باغ منظريه)، مدرسه شوكتيه، مدرسه معصوميهف مسجد ميان ده (بشرويه)، مجموعه آسياب‌هاي آبي (بشرويه)، مصلي بيرجند، يخدان رحيم آباد، آرامگاه ابن حسام خوسفي، باغ گلشن، طاق زارهاي كوير سه قلعه، امامزاده محمد بن اصغر هوگند (بشرويه)، روستاي چنشت
(سربيشه)، روستاي خراشاد (بيرجند)، باغ شوكت‌آباد (بيرجند)، غار خونيك، غار فارس، قلعه فورگ، كوچ
ماخونيك، مجموعه تاريخي كوشك فردوس، مدرسه علميه عليا فردوس، مدرسه علميه حبيبيه فردوس، مسجد جامع تون (فردوس)، حوض انبارسيدي فردوس، مسجدسيدي فردوس، قنات بلده فردوس، كوه قلعه فردوس، قلعه حسن‌آباد فردوس، باغستان عليا فردوس، آبگرم معدني فردوس، آرامگاه مير توني، مصعبي، مسجد جامع قائن، آرامگاه بزرگمهر قائني (قائن)، مسجد جامع افين (زيركوه)، قلعه كوه قاين، رباط زردان (زيركوه)، قلعه كوه زردان (زيركوه)، آبگرم مرتضي علي (شهرستان طبس)، ارگ حكومتي طبس (شهرستان طبس)، سد تاريخي كريت (شهرستان طبس)
اسامي شهرستان هاي استان خراسان جنوبي:
شهرستان بيرجند
شهرستان فردوس شهرستان طبس شهرستان قائنات شهرستان نهبندان شهرستان سربيشه شهرستان درميان شهرستان سرايان شهرستان بشرويه شهرستان زيركوه شهرستان خوسف 
معرفي برخي از شهرستان هاي استان خراسان جنوبي:
شهر بيرجند
ناحيه‌اي كه بيرجند جزء كوچكي از آن را تشكيل مي دهد، قهستان نام داشته است.
اين ناحيه از يك سو به دليل كوهستاني بودن، پناهگاه نهضت هايي نظير اسماعيليان بوده است، از سوي ديگر، به سبب خشكي اقليمي و وجود بيابان‌هايي كه به آب وهواي شبه جزيره عربستان شباهت دارد، مورد توجه اعرابي كه از جور خلفاي عباسي و حاكمان وقت مي‌گريخته اند، قرار داشته است و اين گريختگان به اين منطقه پناه مي‌آوردند. در اسطوره‌هاي تاريخي، بناي قهستان را به سام بن نريمان نسبت مي دهند و آن را بخشي از قلمرو فريدون، پنجمين پادشاه پيشدادي مي‌دانند. اين شهر در حال حاضر، يكي از شهرهاي مهم جنوب خراسان و يك از مراكز عمده تجاري و اقتصادي است. حرم امامزادگان باقريه يكي از اماكن ديدني و زيارتي اين شهر است. مراكز ديدني شهر بيرجند: قلعه تاريخي بيرجند، باغ وعمارت اكبريه ،ارگ كلاه فرنگي، بند دره،باغ وعمارت اكبريه ، تخت سردار، سنگ نگاره لاخ مزار، سنگ نگاره و نقش كال جنگال، قلعه فورگ، مدرسه شوكتيه، قلعه شاه دژ، قلعه كهنه و تپه صيادان، قلعه نيه، مزار پر سر، مزار پيرحاجيان، مزار يا قدمگاه، ماهنگ، مسجد جامع چهار درخت، مسجد گلستان، باغ شوكت‌آباد 
شهر قاينات ماركوپولو در سفرنامه خود از اين شهر به نام تونوكاين نام برده است كه اين نام ازنام دو شهر بزرگ آن ايالت ـ قهستان ـ كه تون و قاين باشد، گرفته شده است. همچنين درسال 444 هـ. ق ناصرخسرو قبادياني از اين شهر ديدن كرده و از استحكامات شهر و مسجد جمعه آن ياد كرده است. ايالت قهستان، همزمان با ورود اعراب به ايران، پناهگاه زرتشتياني بود كه به آن پناه آورده بودند. حمدالله مستوفي، در قرن هشتم هجري از مركزيت قاين نسبت به آبادي هاي ديگر قهستان، و همچنين از فراواني زعفران و ميوه آن گزارش داده است. يكي از مهمترين آثار تاريخ قاين، مسجد جامع است كه از بناهاي قرن هشتم هجري مي باشد. مراكز ديدني: آرامگاه بوذرجمهر، آرامگاه شيخ ابوالمفاخر، مسجدجامع قاين شهر سربيشه در كتابهاي تاريخي بهارستان، نزهه القلوب و معجم البلدان از سربيشه و مؤمن آباد و نهارجان اسم برده شده است و مساجد و آثار كهن شهر مورد توجه سياحان قرار گرفته است. در وجه تسميه سربيشه گفته شده است چون زمين قسمت جنوبي شهر آبخيز و سرسبز بوده و شهردر مدخل اين محل قرار داشته است به آن سربيشه گفته اند. در اقوال ديگر نيز گفته شده از قبيل سربيشه كه بدليل سردي هوا به اين نام معروف بوده و به مرور زمان حرف )د) حذف گرديده است. سربيشه از پيشينه تاريخي بسيار غني برخوردار بوده و به‌همين دليل، در گوشه و كنار شهرستان آثار تاريخي و ديدني متنوعي به چشم مي خورد. مراكز ديدني: مزار بي‌بي زينب خاتون، مزار سيد حامد علوي، چشمه آبگرم گندكان، مسجد پخت، مسجد گنجي، منزل ياوري، چشمه آبترش شهر سرايان سرايان در160 كيلومتري شمال غربي شهرستان بيرجند در استان خراسان جنوبي قرار دارد و مشتمل بر سه دهستان (آيَسك ـ سه قلعه ـ مصعبي) مي‌باشد. وسعت اين بخش 9318 كيلومتر مربع بوده و از نظر طبيعي به دو منطقه كوهستاني وكويري قابل تقسيم است . مراكز ديدني: مناطق ييلاقي و سرسبز دره مصعبي، مناطق ييلاقي آمين و بوسي و خاور عليا و سفلي، دره سبز رود كريمو، غار اژدها و بتون در روستاي چرمه، قلعه‌هاي قديمي سه قلعه، پيراباذر، قلعه قلاع، امامزاده سلطان كريمشاه، امامزاده سلطان ابوالقاسم، امامزاده شاهزاده افضل، امامزاده مصيب، امامزاده تورانشاه، كاروانسراي سرايان نهبندان ناحيه‌اي است‌كويري، خشك و كم آب. اهميت اين منطقه پيش از اسلام بسيار بيش‌تر بوده است چرا كه اين منطقه در مسير بندرعباس به خراسان قرار داشته و از اين باب موقعيتي سوق‌الجيشي داشته است. مردم نهبندان با گويش محلي و نزديك به خراساني و بعضي از آن‌ها به سيستاني سخن مي‌گويند. مردم نهبندان سخت‌كوش، مهربان، ساده، آزاده، پاك‌انديش و مهمان نوازند. مهمترين هنردستي مردم اين ناحيه، قاليچه بافي است. مردم منطقه با توليد قاليچه‌هايي با طرح‌هاي بلوچي، تركمني، و نقش هاي گلداني، مددخاني و محلي، درآمد عمومي را افزايش مي‌دهند و برخي از اين صنايع نيز به خارج صادر مي‌شود. انتهاي پيام/ منبع: گروه فضاي مجازي خبرگزاري ميزان |